Prywatnie, czy „na firmę” oto jest pytanie!

Moi znajomi prowadzący niewielkie, często jednoosobowe firmy, pytają mnie często w jaki sposób kupować samochody – na firmę, czy jako osoba prywatna. Dotyczy to zarówno aut nowych, jak i używanych.

Dylemat ten dotyczy zwłaszcza osób, które nie są podatnikami VAT, gdyż w ich przypadku odpada argument ekonomiczny w zakresie możliwości odliczenia podatku naliczonego przy zakupie auta. Wiele również zależy od sposobu finansowania zakupu pojazdu. Kupując auto za gotówkę, większą uwagę możemy poświęcić innym czynnikom wpływającym na atrakcyjność danego rozwiązania. W przypadku kredytu lub leasingu, korzyści podatkowe często w sposób jednoznaczny wskazują na zakup auta do działalności gospodarczej.

VAT i PIT, czyli duże korzyści na początku, problem na końcu

Przedsiębiorcy, będący czynnymi podatnikami VAT, mogą uzyskać wymierne korzyści związane z zakupem auta osobowego do prowadzonej działalności gospodarczej, wprowadzając je do ewidencji środków trwałych, jednak przede wszystkim wówczas, gdy na nabywane auto wystawiona zostanie „pełna” faktura VAT, tzn. wykazująca pełny, 23% podatek od towarów i usług. W takim przypadku, kupując auto osobowe „na firmę” możemy wybrać jedno z dwóch rozwiązań:

• przyjąć auto do tzw. „użytku mieszanego” – co uprawnia do 50 % odliczenia VAT od nabycia pojazdu, a następnie 50% VAT zawartego w kosztach paliwa i eksploatacji,
• przyjąć auto do tzw. „użytku wyłącznie służbowego” – co uprawnia do odliczenia 100 % VAT od nabycia pojazdu, a następnie 100% VAT zawartego w kosztach paliwa i eksploatacji.

To drugie rozwiązanie jest jednak o tyle ryzykowne, że jeśli organy skarbowe wykażą choćby jednokrotne „prywatne” użycie auta, zyskane odliczenie 50 % VAT może podlegać zwrotowi.

Nabyty pojazd zazwyczaj podlegać będzie amortyzacji, czyli stopniowemu „uwzględnianiu” ceny jego nabycia w kosztach uzyskania przychodu. W przypadku auta nowego, amortyzacja rozłożona jest na 60 miesięcy, w przypadku używanego, na 30 miesięcy.

W przypadku auta nabytego „prywatnie”, bez wprowadzenia do ewidencji środków trwałych, nie nabywamy prawa do odliczenia podatku VAT zawartego w cenie auta, kosztach paliwa i eksploatacji. Natomiast, możemy zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu tzw. „kilometrówkę”, czyli zryczałtowany koszt użytkowania pojazdu, obliczany przez pomnożenie ilości przejechanych służbowo kilometrów i stawki kilometrówki jak dla pracownika (obecnie jest to 0,8357 zł za kilometr).

Przy aucie wprowadzonym jako środek trwały, od ceny zakupu którego odliczono podatek VAT (w całości lub w 50%), problem pojawia się zwykle w chwili sprzedaży pojazdu. Wówczas bowiem nastąpi obowiązek zapłaty podatku od ceny pojazdu – i to zarówno VAT (tym razem w 100%) jak i PIT (przy uwzględnieniu kosztów nabycia pojazdu pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne).

Obowiązki przy zakupie – większe dla przedsiębiorców

Nabywając auto jako przedsiębiorca, narażamy się jednak na większe ryzyko transakcyjne związane z treścią umowy sprzedaży. Umowy zawierane przez przedsiębiorcę z innym przedsiębiorcą, podlegają znacznie mniejszym rygorom prawnym, nie są oceniane chociażby pod kątem klauzul niedozwolonych, zaś swoboda zawierania umów jest większa. Ocena działania przedsiębiorcy podlega zawsze ocenie przez pryzmat jej profesjonalnego charakteru. Stąd, niezależnie czy kupujemy auto z salonu, od dealera, czy też z komisu, czy auto-handlu, narzucona przez sprzedawcę niekorzystna treść umowy będzie zwykle wiążąca, podczas gdy w przypadku konsumenta, jest on otoczony większym zakresem ochrony.

Jeśli zakup pojazdu dokonywany jest jako przedsiębiorca, ważnym jest, aby zbadać pojazd przed zakupem u niezależnego specjalisty, a także znacznie więcej uwagi poświęcić zachowaniu aktów staranności (np. zawiadomienie o wadach). Zgodnie bowiem z przepisem art.  563.kc:

§ 1. Przy sprzedaży między przedsiębiorcami kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu.
§ 2. Do zachowania powyższego terminu wystarczy wysłanie przed jego upływem zawiadomienia o wadzie.

Ewentualne badanie warto powierzyć wiarygodnemu warsztatowi lub stacji diagnostycznej, warto aby wynik sprawdzenia potwierdzony był na piśmie, gdyż ewentualne niewykrycie wad może powodować odpowiedzialność warsztatu weryfikującego stan techniczny auta.

Powyższe uwarunkowania są istotne zwłaszcza przy nabywaniu pojazdów używanych, w przypadku których istnieje znacznie wyższe ryzyko istnienia wad ukrytych pojazdu (np. nieprawdziwego przebiegu, niefachowych napraw etc.).

Uprawnienia z rękojmi – większe dla osób prywatnych

W przypadku nabycia pojazdu jako osoba prywatna, zwłaszcza od przedsiębiorcy, ochrona kupującego jest znacząco szersza i bardziej efektywna. Szereg przepisów kodeksu cywilnego przyznaje w takim przypadku konsumentowi dodatkowe uprawnienia i ochronę.

Przede wszystkim, konsument nabywając auto od przedsiębiorcy jest lepiej chroniony z tytułu rękojmi. Ochrona ta polega m.in. na tym, że:

• jeśli wada pojazdu ujawni się w okresie roku od zakupu, istnieje prawne domniemanie, że istniała w chwili wydania pojazdu konsumentowi. Zatem, to przedsiębiorca będzie musiał udowodnić przed sądem, że w chwili wydania pojazdu, był on niewadliwy;
• jeżeli kupującym jest konsument, ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych. Jeśli kupującym jest przedsiębiorca, strony mogą dowolnie ograniczyć lub wyłączyć uprawnienia z rękojmi;
• jeżeli kupującym jest konsument a przedmiotem sprzedaży jest używana rzecz ruchoma, odpowiedzialność sprzedawcy może zostać ograniczona, nie mniej niż do roku od dnia wydania rzeczy kupującemu;
• jeżeli kupującym jest konsument, może zamiast zaproponowanego przez sprzedawcę usunięcia wady żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo zamiast wymiany rzeczy żądać usunięcia wady, chyba że doprowadzenie rzeczy do zgodności z umową w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów w porównaniu ze sposobem proponowanym przez sprzedawcę. Przy ocenie nadmierności kosztów uwzględnia się wartość rzeczy wolnej od wad, rodzaj i znaczenie stwierdzonej wady, a także bierze się pod uwagę niedogodności, na jakie narażałby kupującego inny sposób zaspokojenia;
• jeżeli kupującym jest konsument, sprzedawca nie może odmówić wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady także wtedy, gdy koszty zadośćuczynienia temu obowiązkowi przewyższają cenę rzeczy sprzedanej;
• jeżeli kupujący będący konsumentem zażądał wymiany rzeczy lub usunięcia wady albo złożył oświadczenie o obniżeniu ceny, określając kwotę, o którą cena ma być obniżona, a sprzedawca nie ustosunkował się do tego żądania w terminie czternastu dni, uważa się, że żądanie to uznał za uzasadnione.

Klauzule niedozwolone – tylko dla konsumentów

Kolejnym elementem, który jest korzystniejszy w przypadku zakupu pojazdu jako konsument, jest ochrona przed nieuczciwymi praktykami sprzedawców będących przedsiębiorcami, polegającymi na narzucaniu rażąco niekorzystnych i sprzecznych z dobrymi obyczajami warunków umów sprzedaży pojazdów.

Zgodnie z przepisem art. 385 (1). Kodeksu cywilnego:
§ 1. Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Przykładowo, klauzulami niedozwolonymi są postanowienia umów ograniczające istotnie odpowiedzialność sprzedawcy pojazdu za wykonanie umowy, uprawniające sprzedawcę do wiążącej interpretacji umowy, czy wyłączające możliwość odstąpienia od umowy przez konsumenta.

Bilans korzyści i ryzyk

Dokonując wyboru, w jaki sposób kupować auto – czy jako konsument, czy jako przedsiębiorca, , należy każdorazowo przeanalizować całość powyższych czynników.

Istotne jest nie tylko, jaki będzie koszt zakupu samego auta, jakie będą spodziewane koszty eksploatacji pojazdu i związane z tym możliwości odliczeń podatkowych, jak intensywna będzie eksploatacja pojazdu, ale również ocena ryzyka wystąpienia wady pojazdu i ewentualnych roszczeń z tytułu rękojmi.

Jako, że przy zakupie auta jako przedsiębiorca, narażamy się na dodatkowe ryzyka, kupując auto z pewnością należy:

• dokładnie przeanalizować treść umowy sprzedaży – nieuczciwe postanowienia umowne, w sposób nadmierny chroniące sprzedawcę, powinny zwiększyć czujność kupującego;
• dokładnie zbadać auto przed jego zakupem – odmowa weryfikacji stanu technicznego w niezależnym warsztacie powinna być niepokojąca,
• pamiętać o tym, by wszelkie wady pojazdu zgłaszać niezwłocznie.

Bilans „za” i „przeciw” w każdym przypadku pozwoli ocenić, które rozwiązanie jest korzystniejsze.