Odstąpienie przez współwłaściciela – ważna uchwała Sądu Najwyższego

truck-815503_1920Dnia 19.10.2016 r. Sąd Najwyższy podjął ważną uchwałę dotyczącą kwestii związanych z dochodzeniem roszczeń z tytułu rękojmi w przypadku nabycia wadliwego auta.

Chodzi o sprawę III CZP 5/16.  Rozstrzygnięto w niej problem, czy umowa darowizny udziału we współwłasności rzeczy ruchomej na rzecz współwłaściciela tej rzeczy powoduje przejście na obdarowanego uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy w postaci uprawnienia do odstąpienia od umowy sprzedaży w całości.

Dotychczas kwestia była sporna w orzecznictwie sądów.  Jedne orzekały, że wraz z darowizną na nabywcę przechodzą uprawnienia z rękojmi. Inne twierdziły, że dla przejścia uprawnień z tego tytułu, konieczne jest dodatkowo zawarcie umowy przelewu roszczeń z tytułu rękojmi na obdarowanego.

Kwestia jest o tyle istotna, że w warunkach polskich nabywcy aut masowo dokonują darowizn udziałów w nowo nabytym pojeździe na członków rodziny posiadających stosowne zniżki w ubezpieczeniu OC. Dzieje się tak w celu skorzystania z tych zniżek.

W Uchwale z dnia 19.10.2016 r., Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów orzekł, że darowizna udziału we współwłasności rzeczy ruchomej przez jednego z dwóch współwłaścicieli na rzecz drugiego powoduje – jeżeli umowa darowizny nie stanowi inaczej – przejście na obdarowanego uprawnienia do odstąpienia od umowy sprzedaży, na podstawie której doszło do nabycia współwłasności rzeczy.

Oznacza to, że w przypadku dokonania opisanej darowizny, nabywca nie będzie musiał sporządzać dalszych umów cesji, w celu dochodzenia roszczeń z tytułu rękojmi. Z pewnością ułatwi to dochodzenie roszczeń nabywcom pojazdów. Uchwała zapewne przyczyni się także do ujednolicenia orzecznictwa sądowego w tym zakresie.

Wada prawna auta – na czym polega?

Wada prawna auta, to coś, czego nie należy życzyć żadnemu nabywcy używanego auta. Po zakupie wymarzonego samochodu, okazać się może, że pojazd choć pozbawiony wad fizycznych, obarczony jest wadą prawną. Wada ta może przybrać kilka postaci, o jakich wspomina się w kodeksie cywilnym:

  1. Pojazd może nie być własnością sprzedającego,
  2. Pojazd jest obciążony prawem osoby trzeciej,
  3. Istnieją ograniczenia w korzystaniu lub rozporządzaniu pojazdem wynikające z decyzji lub orzeczenia właściwego organu.

Powyższe kategorie wad, mogą przybrać różne postaci.

Kwestia własności

Najgorszą chyba sytuacją, z jaką możemy się spotkać jest taka, kiedy auto, choć je kupiliśmy, nie staje się naszą własnością. Niestety, w świetle prawa jest to możliwe, ponieważ obowiązuje zasada, że nikt nie może przekazać komukolwiek więcej praw, niż sam posiada. Rzymianie mawiali „nemo plus iuris ad alium transfere potest, quam ipse habet”. Jeśli zatem sprzedający nie był właścicielem pojazdu, to nie może przekazać prawa własności dalej.

Wskazać można przynajmniej kilka sytuacji, kiedy auto może nie stanowić własności osoby, która wpisana jest do dowodu rejestracyjnego:

  • auto może pochodzić z kradzieży,
  • auto mogło zostać już wcześniej sprzedane przez tego samego sprzedawcę, lecz nie wydane kupującemu,
  • tzw. „zakup na Niemca” – gdzie nasz kontrahent nabył samochód od handlarza w Polsce, ale umowę podpisał „z Niemcem”,
  • auto mogło być przedmiotem przewłaszczenia na zabezpieczenie przy umowie kredytu lub pożyczki.

Kupujący, który nabywa auto z tego rodzaju wadą, jest w bardzo niekorzystnej sytuacji. Płaci sprzedającemu, a sam właścicie nic w zamian nie otrzymuje. Auto może zostać mu odebrane.

Obciążenia

Samochód może być również przedmiotem obciążeń, powodujących że nabywca, choć stanie się właścicielem,  będzie musiał liczyć się z prawami osób trzecich do pojazdu. Takimi obciążeniami mogą być przede wszystkim:

  • zastaw rejestrowy – prawo które umożliwia wierzycielowi zaspokojenie się z pojazdu, bez względu na to, kto stał się jego właścicielem,
  • zastaw skarbowy – prawo służące skarbowi państwa, do zaspokojenia roszczeń podatkowych z pojazdu, bez względu na to, czy jest jeszcze własnością dłużnika,
  • zajęcie komornicze, uniemożliwiające rozporządzanie pojazdem.

W powyższych sytuacjach również, sytuacja nabywcy jest niekorzystna, ponieważ może on zostać pozbawiony własności pojazdu.

Ograniczenia

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, wada prawna polegać może także na tym, iż w stosunku do pojazdu istnieją ograniczenia w korzystaniu lub rozporządzaniu pojazdem, wynikające z decyzji lub orzeczenia właściwego organu. Przykładowo, pojazd może być zajęty na potrzeby wojska lub akcji ratowniczej. Inną sytuacją może być wyrejestrowanie pojazdu, z uwagi na jego wycofanie z eksploatacji, co uniemożliwia ponowną rejestrację, czy w niektórych przypadkach wpis w zagranicznym dokumencie rejestracyjnym, uniemożliwiający ponowną rejestrację pojazdu.

 

W przypadku, gdy pojazd jest obarczony wadą prawną, kupującemu służą wszelkie uprawnienia z rękojmi.